Spis treści
Ostatnie badania psylocybiny – substancji psychoaktywnej występującej w tzw. „magicznych grzybach” – rzucają nowe światło nie tylko na jej zastosowanie w psychiatrii, które zostały opisane w naszym artykule „Najnowsze badania naukowe nad psylocybiną”, ale również na inny zaskakujący potencjał… wygląda na to, że spowalnia starzenie się. Czy to możliwe, że grzybki halucynogenne mogą nie tylko łagodzić depresję, lecz także wydłużać życie? W tym artykule przyjrzymy się najnowszym odkryciom naukowym i postaramy się odpowiedzieć na to intrygujące pytanie.
Nieśmiertelność od zawsze fascynowała ludzkość. W dawnych czasach alchemicy marzyli o kamieniu filozoficznym – cudownej substancji, która miała zamieniać metale nieszlachetne w złoto, a jednocześnie być składnikiem eliksiru długowieczności. Współcześni spadkobiercy tej idei nie noszą już szat pokrytych gwiazdami i nie mieszają wywarów w ołowianych kociołkach – dziś są to biolodzy molekularni, genetycy i biotechnolodzy pracujący z zaawansowanymi narzędziami nauki.
Mimo że wiemy coraz więcej o mechanizmach starzenia – od zmian w mitochondriach po mutacje DNA – to zrozumienie i spowolnienie tego procesu nadal stanowi jedno z największych wyzwań medycyny i nauki. Choć medycyna przedłużyła średnią długość życia o dekady, to „eliksir młodości” wciąż pozostaje w sferze spekulacji.
Najnowsze badania sugerują, że psylocybina – znana głównie z działania psychodelicznego – może wpływać na procesy komórkowe związane z wiekiem, m.in. poprzez ochronę telomerów i redukcję stresu oksydacyjnego. Zanim jednak omówimy te rewelacje, przyjrzyjmy się bliżej kluczowym pojęciom: czym właściwie jest starzenie się, czym są telomery i w jaki sposób psychodelik może mieć z tym cokolwiek wspólnego?
Badania są opublikowane na łamach czasopisma Nature i można zapoznać się z ich dokładnym opisem na stronie pod linkiem.
Czym tak naprawdę jest starzenie się?
Starzenie się to proces biologiczny polegający na pogarszaniu się funkcji organizmu na poziomie komórkowym, tkankowym i systemowym, prowadzący do spadku zdolności adaptacyjnych, większej podatności na choroby i w końcu śmierci. Fundamentem procesu jest trwała utrata zdolności do podziału komórkowego (senescencja replikacyjna), często związana z uszkodzeniem DNA, skracaniem telomerów i stresem komórkowym.
Z punktu widzenia biologii ewolucyjnej, starzenie się nie jest zaprogramowaną cechą, lecz raczej produktem ubocznym doboru naturalnego, który faworyzuje cechy wspierające przeżycie i reprodukcję w młodym wieku. Po okresie rozrodczym selekcja naturalna działa znacznie słabiej, przez co akumulują się mutacje lub dysfunkcje komórkowe, które manifestują się później w życiu. Za starzenie się odpowiadają także takie procesy jak:
- Niestabilność genomowa – nagromadzenie uszkodzeń DNA wskutek błędów replikacji, promieniowania, oksydacji.
- Zaburzenia w homeostazie białek (proteostaza) – agregacja nieprawidłowych białek i upośledzenie autofagii prowadzącej do chorób neurodegeneracyjnych (np. choroba Alzheimera).
- Dysfunkcja mitochondriów – spadek wydolności energetycznej, zwiększona produkcja reaktywnych form tlenu, uszkodzenia komórkowe.
- Starzenie komórkowe (senescencja komórkowa) – komórki w stanie senescencji nie dzielą się, ale wydzielają prozapalne cytokiny (SASP), pogarszając funkcjonowanie tkanek.
- Wygaśnięcie zdolności regeneracyjnych (wyczerpanie komórek macierzystych) – starzejące się organizmy tracą zdolność do odnawiania tkanek.
- Zmiany w epigenomie (np. metylacja DNA) – starzenie wiąże się z „odciskiem epigenetycznym” – zmianami w ekspresji genów bez zmiany sekwencji DNA.
Czym są telomery i jak wiążą się ze starzeniem?
Telomery to powtarzające się w sekwencji nukleotydowej zasady azotowe adenozyny, występujące na końcach każdego chromosomu. Pełnią między innymi role ochronne przed degradacją materiału genetycznego przechowywanego w chromosomach, ich wzajemnej fuzji między sobą, a także regulują podziały komórkowe.
Co istotne za każdym podziałem komórki, telomery stają się krótsze, co stopniowo prowadzi do ustania podziałów komórkowych – jednej z form biologicznego starzenia się. Skurczenie telomerów powiązane jest także z przewlekłym stresem, depresją i chorobami neurodegeneracyjnymi.
Psylocybina a proces starzenia się komórek– badania „in vitro”
W badaniach laboratoryjnych naukowcy poddali ludzkie komórki skóry i płuc – fibroblasty, działaniu aktywnego metabolitu psylocybiny, choć na skutek przemian w organizmie związkiem aktywnym jest psylocyna. Okazało się, że już dawka 10 µM wydłużała czas życia komórek o 29%, natomiast wyższa dawka, 100 µM, aż o 57%. To efekt, który trudno zignorować.
Równolegle odnotowano spadek markerów starzenia komórkowego, takich jak β-galaktozydaza, p21 i p16, oraz wzrost białek zaangażowanych w podziały komórkowe (PCNA i pRB). Psilocyna podnosiła także poziom enzymu SIRT1, który jest kluczowa w ochronie DNA, regulacji metabolizmu oraz odpowiedzi organizmu na stres. Utrzymywała również długość telomerów i redukowała stres oksydacyjny (mniej Nox4, więcej Nrf2). Wszystko to świadczy o wyraźnym działaniu ochronnym psilocyny na poziomie komórkowym, sugerującym, że substancja ta realnie spowalnia procesy starzenia.
Psylocybina a proces starzenia organizmu – badania na myszach
W kolejnym etapie eksperymentów psylocybina została podana starszym myszom w wieku odpowiadającym około 60–65 lat u ludzi. Początkowo zastosowano niską dawkę 5 mg/kg, a następnie przez kolejne dziewięć miesięcy – 15 mg/kg raz w miesiącu. Efekty były zaskakujące: przeżywalność w grupie leczonej wyniosła aż 80%, w porównaniu do 50% w grupie kontrolnej.
Myszy otrzymujące psylocybinę wyglądały na wyraźnie zdrowsze – miały lepsze owłosienie i mniej siwizny. To pierwszy na świecie dowód, że substancja psychoaktywna może wydłużać życie u ssaków, nawet gdy jej stosowanie zaczyna się dopiero w późnym wieku.
Badania psylocybiny i mechanizmów działania – serotonina i sygnały antyoksydacyjne
Psylocybina wywiera swoje działanie poprzez aktywację receptorów serotoninowyyych 5‑HT₂A, które występują nie tylko w mózgu, ale również w komórkach fibroblastów, sercu, naczyniach krwionośnych i układzie odpornościowym. Prowadzi to do pobudzenia ekspresji jednego z najważniejszych białek o działaniu przeciwstarzeniowym – SIRT1, oraz wzrostu enzymów przeciwutleniających.
Dzięki temu psylocybina obniża stres oksydacyjny i redukuje uszkodzenia DNA. Autorzy badań zwracają uwagę, że związek ten oddziałuje na najważniejsze punkty procesu starzenia: starzenie komórkowe, stabilność genomu, stres oksydacyjny i skracanie się telomerów.
Czy psylocybina będzie kluczem do długowieczności?
Choć są to badania na wczesnym etapie, już teraz pokazują, że psylocybina może działać nie tylko na poziomie psychicznym, ale również fizjologicznym. Co istotne, dawki stosowane u myszy oparto na wcześniejszych protokołach klinicznych u ludzi powyżej 65. roku życia, gdzie stosowano jednorazowe dawki 25 mg psylocybiny bez istotnych skutków ubocznych.
Na przyszłość pozostają jednak kluczowe pytania: jaka dawka jest optymalna, jak często należy ją stosować, w jakim wieku rozpocząć terapię, jakie mogą być efekty długoterminowe i czy istnieją potencjalne zagrożenia?
Badania psylocybiny po raz pierwszy wykazano tak szczegółowy związek między psylocybiną a mechanizmami przeciwstarzeniowymi – obejmującymi nie tylko poprawę zdrowia psychicznego, ale także ochronę telomerów i aktywację SIRT1. Może to oznaczać początek nowego rozdziału w nauce: psylocybina jako potencjalny lek, nie tylko psychiatryczny. Z naukowego punktu widzenia badania te otwierają drogę do rozwoju zupełnie nowych terapii wspierających mniej inwazyjne dla zdrowia starzenie się organizmu.
Literatura:
Kato, K., Kleinhenz, J.M., Shin, YJ. et al. Psilocybin treatment extends cellular lifespan and improves survival of aged mice. npj Aging 11, 55 (2025). https://doi.org/10.1038/s41514-025-00244-x