Grzyby psylocybinowe i inne substancje psychodeliczne wracają do łask po kilkudziesięciu latach wojny, która była wymierzona w nie w latach 60. XX wieku. W wyniku negatywnej opinii publicznej i braku poparcia ze strony polityków badania w tym zakresie były bardzo utrudnione, prawdopodobnie marnując terapeutyczny potencjał tych związków przez wiele lat. Dziś jednak zajrzymy w nieco bardziej odległe czasy – jaką rolę odgrywała psylocybina i inne substancje psychodeliczne w życiu człowieka tysiące lat temu oraz dlaczego psylocybina pojawiła się w naturze i jak mogła wyglądać jej ewolucja?
Przodkowie grzybów psylocybinowych
Badania sugerują, że grzyby Agaricales (rząd Agaricae, mięsiste grzyby z blaszkami, takie jak Psilocybe) pojawiły się na planecie około 90 milionów lat temu w środkowej kredzie. Alkaloid psylocybina w rodzinie Inocybeaceae, należącej do rzędu Agaricales, pojawia się w miocenie, między 10 a 20 milionami lat temu. Jest prawdopodobne, że okres pojawienia się psylocybiny w rodzinie Psilocybe również przypada mniej więcej na ten czas. [1]
Istnieją jednak pewne wątpliwości. Istnieją 3 teorie na temat rozprzestrzeniania się grzybów psylocybinowych na świecie:
Spis treści
- Rozprzestrzeniały się za pośrednictwem mostów lądowych (pasów lądu łączących dwa kontynenty lub masy lądowe), gdy było to jeszcze możliwe. [1]
- Ich ewolucyjni przodkowie rozprzestrzenili się przed rozpadem superkontynentu Pangea, dlatego na różnych kontynentach można spotkać unikalne gatunki grzybów psylocybinowych. [1]
- Dalekosiężne rozprzestrzenianie się zarodników, zakładając, że zarodniki mogą przemieszczać się na setki, a nawet tysiące kilometrów za pomocą wiatru. Dlatego obecność Psilocybe w Afryce i Europie może być bardziej współczesna, zbiegając się z pojawieniem się psylocybiny w innych rodzajach rzędu Agaricales około 10–20 milionów lat temu. [1]
Jaka jest naturalna rola psylocybiny w naturze?
Chociaż nasz gatunek znalazł zastosowanie dla grzybów psylocybinowych w ceremoniach religijnych, medycynie i rekreacji, psylocybina miała odgrywać inną rolę w ewolucji. Badania sugerują, że odgrywała ona rolę obronną w grzybach, chroniąc je przed owadami i bezkręgowcami. Sugeruje to hipoteza, że neuroaktywne właściwości tej substancji działają jako środek odstraszający. Uszkodzenie grzybów powoduje produkcję niebieskiego pigmentu związanego z psylocyną, a produkty jego rozkładu mają mieć toksyczne działanie. [2]
Ponadto pojawienie się psylocybiny w niespokrewnionych liniach grzybów może być dowodem poziomego transferu genów (HGT) między nimi i wskazywać, że psylocybina odegrała ważną rolę adaptacyjną w środowisku. Jeśli substancja mogła zapewnić korzyści ewolucyjne, zdolność do jej biosyntezy pojawiła się niezależnie u różnych gatunków, umożliwiając przetrwanie w podobnych niszach ekologicznych, takich jak rozkład martwej materii organicznej. [2]
W związku z tym wydaje się, że psychoaktywne efekty u ludzi są przypadkowym skutkiem ubocznym – psylocybina wyewoluowała tak, aby oddziaływać na układ nerwowy owadów lub innych zwierząt, a nie ludzi, którzy nie byli jej celem. [2]
Trudno określić, jak dawno temu, a nawet czy w ogóle, psychodeliki towarzyszyły młodym, rozwijającym się cywilizacjom, a tym bardziej ludom prehistorycznym. Istnieje również ożywiona debata wśród naukowców, na których kontynentach grzyby psylocybinowe występowały naturalnie, a na które zostały wprowadzone.
Stosowanie substancji psychodelicznych – najstarsze doniesienia [3]
Najstarsze pisemne dowody rytualnego spożycia Psilocybe pochodzą z Mezoameryki, gdzie XVI-wieczny kodeks Mixtec przedstawia ceremonię, podczas której bóstwa spożywają święte grzyby przed świtem. Chociaż istnieją spekulacje na temat stosowania psylocybiny poza Mezoameryką, malowidła te dostarczają jasnych dowodów na jej znaczenie w kulturze regionu przed kolonizacją. Pomimo zakazów hiszpańskiej inkwizycji tradycja spożywania tych grzybów przetrwała i jest nadal praktykowana przez liczne grupy etniczne w Meksyku, gdzie opisano 57 gatunków Psilocybe, z czego 44 są nadal używane w rytuałach.
Istnieją również inne źródła informacji, które mogą wskazywać na znacznie wcześniejszy kontakt człowieka ze związkami psychodelicznymi. Choć nie są one tak oficjalne jak te pochodzące od ludu Misteków, to jednak silnie odwołują się do symboliki związanej z substancjami psychodelicznymi.
Przykłady obejmują powszechne stosowanie malowideł jaskiniowych, takich jak te w północnej Australii datowane na około 10 000 p.n.e. oraz w Hiszpanii, gdzie przedstawienia grzybów halucynogennych pochodzą z około 4000 p.n.e. Sugeruje to, że substancje psychodeliczne od dawna są ważną częścią ludzkiego doświadczenia, pomagając w nawiązaniu kontaktu z transcendencją, duchowością i naturą.
Psylocybina w kulturach Ameryki Środkowej
Jednym z najciekawszych przykładów użycia psylocybiny są rytuały Azteków, Majów i Tolteków. Znane jako Teonanácatl (co tłumaczy się jako „ciało bogów”), grzyby te były centralnym elementem ceremonii religijnych. Aztekowie wierzyli, że psylocybina pochodzi od boga węża Quetzalcoatla, stwórcy życia. Dzięki niej mogli komunikować się z bogami, otrzymywać prorocze wizje, a także leczyć choroby i uśmierzać ból. Niestety, po hiszpańskim podboju, używanie grzybów halucynogennych zostało zakazane i musiało przejść do podziemia.
Syberia i renifery
Na Syberii psylocybina miała swoje własne, specyficzne miejsce w kulturze tubylczych plemion. Tam Amanita Muscaria (czerwone muchomory) stały się popularne i były używane do rytuałów i wizji. Ciekawym aspektem jest obserwacja, że renifery również spożywały te grzyby, a ludzie czasami pili ich mocz, aby przedłużyć psychoaktywne efekty.
Starożytny Egipt i Grecja
W starożytnym Egipcie grzyby psychodeliczne były postrzegane jako dar od boga Ozyrysa i nazywano je „pokarmem bogów”. Używano ich wyłącznie w celach religijnych, zarezerwowanych dla kapłanów i arystokratów. W starożytnej Grecji, podczas tajemniczych ceremonii Misteriów Eleuzyjskich, spożywano mikstury zawierające substancje psychodeliczne, co według niektórych historyków miało na celu osiągnięcie oświecenia i jedności z bóstwami. Tajemnica tych ceremonii była tak ściśle strzeżona, że ujawnienie szczegółów było karane śmiercią.
„Stoned Ape” – teoria ewolucji człowieka [4]
Psylocybina ma nawet własną teorię, która twierdzi, że stanowi klucz do przekształcenia naszych prymitywnych przodków w ludzi współczesnych.
Teorię tę opracował Terence McKenny, który zasugerował, że pod koniec ostatniej epoki lodowcowej, gdy dżungle Afryki Północnej zaczęły ustępować miejsca otwartym trawiastym równinom, nasi prymitywni przodkowie zamieszkujący drzewa porzucili swoje siedliska na rzecz życia na równinach. W nowym środowisku ich dieta uległa zmianie, a jednym z jej składników stały się grzyby zawierające psylocybinę, które rosły w odchodach pasących się zwierząt kopytnych.
Psylocybina, według McKenny’ego, miała różne efekty w zależności od przyjętej dawki. W małych ilościach poprawiała percepcję wzrokową, w umiarkowanych ilościach prowadziła do zwiększonej aktywności seksualnej, a w dużych dawkach powodowała halucynacje i glossolalię (spontaniczną produkcję dźwięków przypominających mowę). McKenna argumentował, że te właściwości psylocybiny dawały ewolucyjną przewagę plemionom, które włączały grzyby do swojej diety.
Wpływ tej substancji na naczelne mógł być znaczący. McKenna zasugerował, że synestezja, czyli łączenie różnych zmysłów (np. przypisywanie obrazów wizualnych dźwiękom), wywołana przez psylocybinę, mogła odegrać kluczową rolę w powstaniu języka mówionego. Dzięki tej zdolności nasi przodkowie mogli używać dźwięków do tworzenia obrazów w umysłach innych członków plemienia, co zwiększało umiejętności komunikacyjne i wspierało rozwój społeczeństwa.
Jednak około 12 000 lat temu zmiany klimatyczne zaczęły ograniczać dostępność grzybów psylocybinowych, co miało głęboki wpływ na rozwój człowieka. McKenna uważał, że zniknięcie tych grzybów z diety mogło doprowadzić do powrotu brutalnych struktur społecznych, które wcześniej zostały złagodzone przez regularne spożywanie psylocybiny.
Teorie McKenny, choć kontrowersyjne i trudne do zweryfikowania, otwierają pole do refleksji na temat wpływu substancji psychodelicznych na ewolucję naszego gatunku.
Literatura:
[1] https://link.springer.com/article/10.1007/s12231-016-9342-2
[2] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1878614622000095